• gemaakt door Mark Witton

    Mosasaurus

    Monsterlijke bijtmachine

gemaakt door Mark Witton

Dinosauriers en hun reptielencollega’s in de lucht en de zee noemen we bij Dinocast uit principe bijna nooit ‘monsters’ - het zijn immers gewoon dieren. Maar voor de Mosasaurus maken we een respectvolle uitzondering. Deze ‘T-rex van de zee’ was gebouwd om te doden en at zelfs de kinderen van zijn eigen soort.
Wreder dan de mosasaurus vind je ze bijna niet. Toch stralen de ogen van paleontoloog Anne Schulp als hij het over dit zeereptiel heeft. Jarenlang deed hij onderzoek naar de Mosasaurus en hij raakte gefascineerd over wat hij te weten kwam. De vergelijking met Tyrannosaurus rex komt van hem en is niet uit de lucht gegrepen. In dezelfde tijd dat die heerste over de vlaktes van Noord Amerika, was de mosasaurus oppermachtig in de wereldzeeën.

Nederlands tintje

En Mosasaurus is een zeereptiel (géén dinosaurus dus) met een Nederlands tintje. Want de eerste resten van dit monster werden ontdekt in een Nederlandse mergelgroeve bij Maastricht, al in 1766. Stel je voor dat je in het licht van je fakkel een enorme kaak uit de rotswand ziet steken. En vervolgens een schedel met bovenkaak en twee onderkaken uitgraaft, samen met een deel van het meterslange lijf.

Potvis of krokodil

In de achttiende eeuw wist men nog niets van dinosauriërs en prehistorische reptielen. Wat dachten de ontdekkers dat ze hadden gevonden? “Het arme beest is afwisselend uitgemaakt voor potvis en krokodil,” vertelt Schulp. “Daar kun je lacherig over doen, maar dat waren voor die tijd gewoon prima observaties.”

Uitgestorven

Na meer vondsten werd uiteindelijk de conclusie getrokken dat dit een dier moest zijn wat nu niet meer voorkwam en dus ‘uitgestorven’ moest zijn - toentertijd een revolutionair begrip. Het beest werd naar zijn vindplaats vernoemd: ‘Mosasaurus’ betekent ‘Maashagedis’. Dit eerste exemplaar werd door Martinus van Marum, de eerste directeur van Teylers Museum te Haarlem, al in 1784 voor het museum aangekocht en is nu nog steeds één van de pronkstukken in de fossielenzaal van Teylers.

Akelige verrassingen

Bij Mosasaurus draait, net zoals bij T-rex, alles om de kaken, vertelt Schulp opgewekt. “En die kaken hebben een paar akelige verrassingen. Want de onderkaken kunnen extra scharnieren. Ze zitten niet aan elkaar vast, dus Mosasaurus kan net zoals de slangen van nu, zijn kaken uit elkaar trekken om extra grote prooien naar binnen te slikken.”

Een stel extra kaken

Daarnaast laat Schulp zien dat de kaken ook ‘zaagbewegingen’ kunnen maken. “En alsof dat nog niet ernstig genoeg is, zit er midden in het gehemelte van het reptiel nóg een stel extra kaken met tanden, die het nog simpeler maken om een tegenstribbelende de prooi nog even verder naar binnen te werken. Hij kon zijn kaken dus uitschuiven, zagen en knippen. Echt verschrikkelijk.” “En dit is slechts één mosasaurus,” vervolgt Anne, “maar je had de meest uiteenlopende specialisaties, van groot tot klein. Van bottenkrakers tot schelpenbijters, zeeschildpadden gingen er ook goed in. Vleeseters in alle soorten, maten en afmetingen. En ja, je vindt ze wereldwijd tot in het arctische gebied.”

Kind-eters

Mosasauriërs zijn reptielen, maar leggen geen eieren. Ze zijn levendbarend - er zijn fossielen gevonden van mosa’s met jongen in de buik. Maar, vertelt Schulp, die analyse is ‘altijd een beetje tricky’. “Want als je de jonkies wat anders in de buik ziet zitten en als ze fijn gekauwd zijn, dan lijkt dat meer op kannibalisme.” Hij vertelt dat mosasauriërs er niet voor terugschrikken de kinderen van hun eigen soort op te eten. “Daar hebben we in Angola echt vreselijke voorbeelden van gevonden. Een middelgrote Mosasaurus met in zijn buik drie andere. Twee andere mosasaurussoorten én een soortgenoot, allemaal in stukjes geknipt en aangetast door maagzuur in op de juiste plek in de buik.”

Ook de laatste vergelijking met Tyrannosaurus gaat helaas op: het was de meteorietinslag die het einde betekende van alle mosasauriërs, op het toppunt van hun heerschappij.

Waar te zien?

De allereerste mosasaurus die ooit werd gevonden is te zien in Teylers Museum in Haarlem. Ook het Natural Sciences Museum in Brussel (KBIN) hebben een prachtige mosasaurus staan, net zoals het Natuurhistorisch Museum Maastricht. Dat laatste heeft zelf een hele collectie mosa’s!
mosasaurus ligt in Teylers
De eerste mosasaurus ligt in Teylers Museum:
Ga naar de website
Museum Maastricht
Mosa-collectie in het Natuurhistorisch Museum Maastricht:
Ga naar de website
Natural Sciences Museum in Brussel
Het Natural Sciences Museum in Brussel heeft een zaal met daarin hun mosasaurus ‘Hainosaurus bernardi’:
Ga naar de website

Verder lezen:

Franse bezetters
Over de roof van de mosasaurus, door de Franse bezetters:
Ga naar de website
zwemmende decoupeerzaag
Nieuw beschreven mosasaurus-soort was een ‘zwemmende decoupeerzaag’:
Ga naar de website
Anne
Onderzoek van Anne Schulp naar de mosasaurus:
Ga naar de website
eetpatroon
Anne Schulp over het eetpatroon van een kleine mosasaurus, Carinodens:
Ga naar de website
Tim (medewerker van Teylers Museum) geeft je een rondleiding door de fossielenzaal, met een ichthyosaurus en een mosasaurus: