Aflevering 9

Zoogdieren? In een dino-podcast? JAZEKER. Vandaag glijdt onze blik omlaag, naar wat zich tussen de voeten van de reusachtige dinosauriërs afspeelt. Want als je dacht dat daar slecht kleine muisachtige zoogdiertjes zaten te trillen van angst, dan heb je het mis. Tussen de dinopoten was een revolutie gaande!

Ons beeld van de dinotijd is niet compleet zónder naar de dieren te kijken die náást de dino’s leefden - en dit zijn ook nog eens onze voorouders! Wat is hun verhaal? Maarten en Gijs strikten Elsa Panciroli, een Schotse paleontologe en één van de wereldtoppers in haar werkgebied, om de evolutie van zoogdieren te beschrijven. En tot Gijs’ ergernis kunnen zij en Maarten het veel te goed met elkaar vinden: ook Elsa heeft een hekel aan T. rex en een grote voorliefde voor kakkerlakken.

‘Beasts Before Us’

Panciroli schreef het boek ‘Beasts Before Us’ om de vooroordelen tegen zoogdieren in met Mesozoïcum te weerleggen. Je bent geen ‘loser’, verliezer van de evolutie, als je als antwoord op de dinosauriërs steeds kleiner wordt. Zoogdieren wisten zich op een prachtige wijze te verfijnen.

‘Hyena-hagedis’ Anteosaurus

We beginnen ons verhaal in het Carboon, ruim 300 miljoen jaar geleden, en schetsen hoe onze zoogdier-voorouders de wereldheerschappij bereiken - niet ná de dinotijd, maar al ervóór, in het Perm-tijdperk. De grootste vleeseter in die tijd was bijvoorbeeld Anteosaurus (let op: geen dino dus, ondanks de naam): stel je een 6 meter lange kruising voor tussen een gigantische hyena en een hagedis, met slagtanden en grote klauwen.

Moschops

Elsa’s favoriete synapsid in deze aflevering is Moschops, een planteneter waarop waarschijnlijk veel gejaagd werd. Ze vergelijkt hem met een uitsmijter voor een nachtclub, en als je de afbeelding ziet snap je denk ik meteen waar ze het over heeft.

Massa-uitsterving

Zoogdier-voorouders heersten over de wereld totdat er een uitsterving begon die zijn gelijke niet kent in de aardse geschiedenis. Het begon met aardbevingen en vulkaanuitbarstingen in Siberië, later overal op aarde, die minstens honderdduizenden jaren rook, hitte en giftige gaswolken de atmosfeer in stuwden. Deze uitbarstingen zetten kettingreacties in gang die het leven overal op de planeet vernietigden. Het had zelfs weinig gescheeld of de aarde was volledig ontdaan van alle levende wezens. Want 70 procent van al het leven op land - planten en dieren - kwam om, en zelfs 96 procent van al het leven in zee.

De dinotijd begint

Toen de stofwolken letterlijk waren opgetrokken bleek de voorsprong en dominantie van onze zoogdiervoorouders verdwenen. Welke zoogdier-achtigen overleefden de ramp wél? Elsa ziet twee types: De eerste is lystrosaurus (zie afbeelding) een dier met een bizarre combinatie van slagtanden en een snavelachtige bek. De tweede soort is niet zo sexy, maar ja: de cynodonts, kleine hondachtige zoogdieren, zijn écht onze voorouders. Zij overleefden de ramp, maar de hoofdrol zouden ze miljoenen jaren lang aan de dinosauriërs moeten laten.

Volgende week volgt deel 2 van dit verhaal en gaan Maarten, Elsa en Gijs kijken hoe het de zoogdieren in het Jura en Krijt vergaat.