De ‘Dippy-diplomatie’ van staalmagnaat Carnegie

De bekendste dinosaurus ter wereld is ‘Dippy’. Deze reusachtige Diplodocus werd wereldberoemd toen er binnen 15 jaar Dippy-replica’s in zeven wereldsteden verschenen. Het waren cadeau’s aan de machtigste staatshoofden uit die tijd, van de steenrijke staalmagnaat Carnegie. Zijn doel? Wereldvrede!

Overal dezelfde dino?

Diplodocus: een langnekdinosaurus van zo’n 25 meter lang, uit het Jura, zo’n 150 miljoen jaar geleden. Musea in Londen, Parijs, Berlijn, Wenen, Bologna, St. Petersburg, Madrid en Mexico Stad hebben allemaal al ruim 100 jaar zo’n imposante langnek in hun bezit. Maar, het is dezelfde dinosaurus, en... hij is ‘niet echt’: het zijn allemaal afgietsels van Dippy, de Amerikaanse Diplodocus.

Sporen van Dippy

“En eigenlijk zijn de replica’s fascinerender dan de originele Dippy die in Pittsburg (VS) staat,” vertelt historicus en dinokenner Ilja Nieuwland. Hij is al jaren geboeid door het verhaal van Dippy. Nieuwland volgde de sporen de Dippy-replica’s tot in alle landen en verwerkte dat tot een boek over hun bijzondere verhaal: ‘American Dinosaur Abroad’.

Op een dag...

Want een bijzonder verhaal is het. “Het begint rond 1898 toen Carnegie, de Schots-Amerikaanse staalmagnaat, op een dag zijn ochtendkrant opende en daar een afbeelding zag van een langnekdinosaurus”, vertelt Nieuwland. “Carnegie was rijk geworden in de staalhandel, aanleg van spoorwegen en wapenhandel - hij was zeg maar de Jeff Bezos van die tijd, met een vermogen van 350 miljoen dollar. Naar de huidige maatstaven is dat zo’n 70 miljard.”

Wereldvrede

Op een moment besluit Carnegie om dat vermogen allemaal aan goede doelen te gaan geven: hij sticht honderden bibliotheken, deelt kunst uit. “Maar rond de tijd dat dit verhaal begint heeft hij ‘t in zijn hoofd gehaald dat hij wereldvrede zou kunnen bereiken,” legt Nieuwland uit. “Hij wil een internationaal systeem van arbitrage instellen, waardoor landen die conflicten hebben naar een gerechtshof kunnen stappen in plaats van elkaar de oorlog te verklaren.”

Terug naar Dippy

Gaat dit verhaal nog over Dippy? Jazeker. Want de afbeelding van de langnekdino in de krant - het dier kijkt door een raampje van een wolkenkrabber - maakt dat Carnegie, die gewend is zijn zin te krijgen, zelf óók zo’n dier wil. Nieuwland: “Hij betaalt voor een expeditie en zelfs moderne paleontologen kunnen er nauwelijks over uit hoe uit uitzonderlijk dat is: ze vinden binnen een half jaar een gigantisch skelet.” Dat is Dippy, de meest complete Diplodocus ooit en in die tijd een waar wereldwonder.

Vreemde voorvallen

En de vreemde gebeurtenissen blijven elkaar opvolgen. Want terwijl het team van Carnegie begint de botten te prepareren, en de staalmagnaat zelf trots een tekening van Dippy ophangt in zijn Schotse kasteel, komt - spontaan - de Britse koning op bezoek.

Het toilet bekijken

Het bezoek van Edward de VIIe komt onverwachts en met een bizarre reden. “Edward komt daar eigenlijk vooral om naar de riolering te kijken,” grijnst Nieuwland. “Zijn paleizen waren vervallen en moesten opnieuw voorzien worden van badkamers, toiletten en riolering. En Carnegie was natuurlijk steenrijk. Die had dat kasteel in Schotland van state of the art sanitair voorzien. Dus Edward kwam eigenlijk even op de wc zitten bij de buurman.”

‘Zo eentje wil ik ook’

Tijdens de rondleiding valt Edwards blik niet alleen op de riolering, maar ook op de prent van Dippy. Vol interesse vraagt hij Carnegie naar deze ‘Diplodocus Carnegii’ en gefascineerd laat Edward blijken dat hij er zelf best ook eentje van zou willen hebben.

Diplodocus = status

“Carnegie telt razendsnel één en één bij elkaar op,” vertelt Nieuwland. “Hij is al bezig met het idee van die wereldvrede. Hij wil allerlei staatshoofden en koningen persoonlijk overtuigen om mee te gaan met zijn idee voor internationale arbitrage. Het schenken van zo’n Diplodocus zou hem persoonlijk contact met staatshoofden garanderen en hem ook een soort van diplomatieke status geven.”

Diplodocus-diplomatie komt op gang

De ‘diplodocus-diplomatie’ is geboren: in de jaren die volgen laat Carnegie zijn team replica’s maken van Dippy, die worden geschonken aan de grootste en machtigste staatshoofden uit die tijd. Na de Engelse koning volgen de Franse president en vooral de Duitse keizer Wilhelm II, die Carnegie - indirect, via diplomatieke kanalen - verzoeken om een Diplodocus voor hun musea. In 1907 en 1908 verrijzen er ‘Dippies’ in Berlijn en Parijs en in de jaren erna volgen Wenen, Bologna, St. Petersburg, Madrid en Mexico Stad. En daarmee doet Diplodocus ook de intrede in de nationale cultuur van die landen: in artikelen, liedjes en gedichten. Voor velen was Dippy de eerste kennismaking met dinosaurussen en dus een attractie van formaat.

Teleurstelling

Het maken, verschepen en opbouwen van Diplodocus-skeletten overal ter wereld heeft Carnegie tienduizenden dollars gekost. En toen... brak in de zomer van 1914 de Eerste Wereldoorlog uit. Uitgerekend de staatshoofden waar Carnegie zoveel in had geïnvesteerd - die van Groot-Brittannië, Duitsland, Rusland, Frankrijk, besloten de wapens op te nemen. Het breekt Carnegie. “Dat heeft hem echt enorm aangegrepen,” vertelt Nieuwland. “Hij trok zich vanaf 1914 ook terug uit het publieke leven. Daarvoor schreef hij veel krantenstukken en ook boeken. Maar als de oorlog uitbreekt wordt het helemaal stil. Hij schrijft niets meer. Dat is natuurlijk een indicatie van wat er met de man gebeurt. Het is natuurlijk een enorme falen van zijn ambitie.”

Toch deels gelukt?

Carnegie overleed in 1919. Zijn Diplodocussen staan in de meeste musea nog trots overeind. Net zoals het Internationaal Vredespaleis in Den Haag, dat grotendeels door Carnegie is betaald. In 1922 opende koningin Wilhelmina er het ‘Permanent Hof van Internationale Justitie’, de voorloper van het Internationaal Gerechtshof. Carnegie heeft net niet meer meegemaakt dat zijn ideaal, uiteindelijk deels werkelijkheid werd. Meer weten? ‘American Dinosaur Abroad’!

Wil je meer weten over de Dippy-diplomacy?

In het boek ‘American Dinosaur Abroad’ neemt Ilja Nieuwland je mee in de diplomatieke wereld van Carnegie en tijdgenoten en vertelt gedetailleerd en toegankelijk hoe de Diplodocus in verschillende landen wordt ontvangen. Een heerlijk boek voor liefhebbers van geschiedenis, diplomatie en dino’s. Hier verkrijgbaar.